Alfaliponzuur is een zwavelhoudend vetzuur, dat van nature voorkomt in het menselijk lichaam. De stof is al sinds de jaren dertig van de vorige eeuw bekend. In 1951 werd de stof voor het eerst geïsoleerd, en de naam alfaliponzuur gegeven. Alfaliponzuur bestaat uit een keten van acht koolstofatomen, met daaraan gekoppeld twee zwavelatomen. De twee zwavelatomen zijn met elkaar verbonden, waardoor er sprake is van een ringstructuur. Door deze ringstructuur is alfaliponzuur oplosbaar in zowel vet als water, een belangrijke eigenschap zoals verder zal blijken.
Alfaliponzuur is een belangrijk molecuul, dat zich in elke cel van het menselijk lichaam bevindt. Preciezer gezegd: het bevindt zich in de mitochondria van elke cel: de energiefabriekjes waar suikers worden verbrand en omgezet in de energie die het menselijk lichaam nodig heeft. Alfaliponzuur is derhalve essentieel voor de cellulaire energieproductie. Alfaliponzuur geniet zijn grootste faam als antioxidant; als stof die vrije radicalen elimineert. Feitelijk is het een bijzonder krachtige, breedspectrum antioxidant. Dit hangt onder meer samen met de volgende eigenschappen:
Alfaliponzuur komt in twee vormen voor. De natuurlijke, lichaamseigen R-vorm en de synthetische S-vorm.
Ons lichaam maakt zelf kleine hoeveelheden R-alfaliponzuur, maar de productie ervan neemt af naarmate we ouder worden. Daarnaast wordt de R-vorm van alfaliponzuur in kleine hoeveelheden in voeding aangetroffen, bijvoorbeeld in lever, spinazie en broccoli. In voeding is alfaliponzuur altijd gebonden aan eiwit (specifiek aan het aminozuur lysine). Voor het opgenomen kan worden zal alfaliponzuur eerst losgekoppeld moeten worden van lysine.
In supplementen komt alfaliponzuur voor in zijn vrije vorm (als een mengsel van de R/S-vorm of als pure R-vorm). Supplementen bevatten ongeveer 1000 keer zoveel alfaliponzuur dan bovengenoemde voedingsmiddelen, en kunnen zinvol zijn in situaties waar er een verhoogde behoefte bestaat.
Er zijn twee vormen van alfaliponzuur, namelijk R-alfaliponzuur (de natuurlijke, lichaamseigen vorm) en S-alfaliponzuur (de synthetische variant). De meeste producten op de markt zijn een mengvorm van deze twee. De gezondheidsbevorderende effecten worden echter vrijwel uitsluitend toegeschreven aan R-alfaliponzuur, vandaar dat een supplement dat volledig uit de natuurlijke vorm bestaat de voorkeur geniet. Daarnaast is de biologische beschikbaarheid van de natuurlijke vorm beter en kan er daarom volstaan worden met een lagere dosering.
Het probleem met R-alfaliponzuur is echter dat deze stof vrij instabiel en temperatuurgevoelig is. Daarom is R-alfaliponzuur in de vorm van natrium-R-lipoaat (de natuurlijke en gestabiliseerde vorm van alfaliponzuur) aan te bevelen. Natrium-R-lipoaat kent deze problemen niet en is daarmee de beste en meest werkzame vorm om in een supplement te gebruiken.
Deze doseringen gelden voor de mengvorm (R/S-vorm) van alfaliponzuur; van de lichaamseigen R-alfaliponzuur (als natrium-R-lipoaat) kan volstaan worden met de helft of een derde van de genoemde dosering.
Uit de studies naar alfa-liponzuur zijn geen negatieve bijwerkingen naar voren gekomen. Zelfs bij een dosering van 1800 mg per dag traden geen noemenswaardige bijwerkingen op; heel zelden is er sprake van misselijkheid, braken en duizeligheid. Als veilige dagelijkse dosering (NOAEL: no-observed-adverse-effect-level) voor alfa-liponzuur wordt 60 mg/kg lichaamsgewicht per dag aangehouden. De LD50 (de dosering waarbij 50% van de proefdieren dood gaat) ligt ongeveer bij 400-500 mg/kg lichaamsgewicht. Voor een volwassen mens zou dit neerkomen op ongeveer 30 gram per dag! Bij het geven van een hoge dosis alfaliponzuur dient de vitamine B1-status voldoende te zijn (dieronderzoek suggereert dat een hoge dosis alfaliponzuur toxisch kan zijn bij een thiaminetekort).
1. Gorąca A et al. Lipoic acid - biological activity and therapeutic potential. Pharmacol Rep. 2011;63(4):849-58.
2. Shay KP et al. Alpha-lipoic acid as a dietary supplement: molecular mechanisms and therapeutic potential. Biochim Biophys Acta. 2009;1790(10):1149-60.
3. Gomes MB et al. Alpha-lipoic acid as a pleiotropic compound with potential therapeutic use in diabetes and other chronic diseases. Diabetol Metab Syndr. 2014;6(1):80.
4. Golbidi S et al. Diabetes and alpha lipoic acid. Front Pharmacol. 2011;2:69.
5. Shinto L et al. A randomized placebo-controlled pilot trial of omega-3 fatty acids and alpha lipoic acid in Alzheimer's disease. J Alzheimers Dis. 2014;38(1):111-20.
6. Li YH et al. Lipoic acid protects dopaminergic neurons in LPS-induced Parkinson's disease model. Metab Brain Dis. 2015;30(5):1217-26.
7. Patel BP et al. Nutritional and exercise-based interventions in the treatment of amyotrophic lateral sclerosis. Clin Nutr. 2009;28(6):604-17.
8. Wollin SD et al. Alpha-lipoic acid and cardiovascular disease. J Nutr. 2003;133(11):3327-30.
9. Huerta AE et al. Supplementation with α-lipoic acid alone or in combination with eicosapentaenoic acid modulates the inflammatory status of healthy overweight or obese women consuming an energy-restricted diet. J Nutr. 2016 Mar 9. pii: jn224105.
10. Moon HS. Chemopreventive effects of alpha lipoic acid on obesity-related cancers. Ann Nutr Metab. 2016;68(2):137-44.
11. Gurcay AG et al. Comparative biochemical and motor function analysis of alpha lipoic acid and N-acetyl cysteine treatment on rats with experimental spinal cord injury. Turk Neurosurg. 2016;26(1):119-26.
12. Patrick L. Mercury toxicity and antioxidants: Part 1: role of glutathione and alpha-lipoic acid in the treatment of mercury toxicity. Altern Med Rev. 2002;7(6):456-71.
13. Keith D et al. Lipoic acid entrains the hepatic circadian clock and lipid metabolic proteins that have been desynchronized with advanced age. Biochem Biophys Res Commun. 2014;450(1):324-9.
14. López-D'alessandro E et al. Combination of alpha lipoic acid and gabapentin, its efficacy in the treatment of Burning Mouth Syndrome: a randomized, double-blind, placebo controlled trial. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2011;16(5):e635-40.
15. Skibska B et al. The protective effect of lipoic acid on selected cardiovascular diseases caused by age-related oxidative stress. Oxid Med Cell Longev. 2015;2015:313021.
16. Di Geronimo G et al. Treatment of carpal tunnel syndrome with alpha-lipoic acid. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2009;13(2):133-9.
17. Costantino M et al. Peripheral neuropathy in obstetrics: efficacy and safety of α-lipoic acid supplementation. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2014;18(18):2766-71.