Alfaliponzuur is een zwavelhoudend vetzuur, dat van nature voorkomt in het menselijk lichaam. De stof is al sinds de jaren dertig van de vorige eeuw bekend. In 1951 werd de stof voor het eerst geïsoleerd, en de naam alfaliponzuur gegeven. Alfaliponzuur bestaat uit een keten van acht koolstofatomen, met daaraan gekoppeld twee zwavelatomen. De twee zwavelatomen zijn met elkaar verbonden, waardoor er sprake is van een ringstructuur. Door deze ringstructuur is alfaliponzuur oplosbaar in zowel vet als water, een belangrijke eigenschap zoals verder zal blijken.
Alfaliponzuur is een belangrijk molecuul, dat zich in elke cel van het menselijk lichaam bevindt. Preciezer gezegd: het bevindt zich in de mitochondria van elke cel: de energiefabriekjes waar suikers worden verbrand en omgezet in de energie die het menselijk lichaam nodig heeft. Alfaliponzuur is derhalve essentieel voor de cellulaire energieproductie. Alfaliponzuur geniet zijn grootste faam als antioxidant; als stof die vrije radicalen elimineert. Feitelijk is het een bijzonder krachtige, breedspectrum antioxidant. Dit hangt onder meer samen met de volgende eigenschappen:
het passeert gemakkelijk de bloed-hersenbarrière
het is oplosbaar in water én vet
alfaliponzuur wordt gemakkelijk omgezet in dihydroliponzuur, eveneens een antioxidant
Alfaliponzuur komt in twee vormen voor. De natuurlijke, lichaamseigen R-vorm en de synthetische S-vorm.
Bronnen
Ons lichaam maakt zelf kleine hoeveelheden R-alfaliponzuur, maar de productie ervan neemt af naarmate we ouder worden. Daarnaast wordt de R-vorm van alfaliponzuur in kleine hoeveelheden in voeding aangetroffen, bijvoorbeeld in lever, spinazie en broccoli. In voeding is alfaliponzuur altijd gebonden aan eiwit (specifiek aan het aminozuur lysine). Voor het opgenomen kan worden zal alfaliponzuur eerst losgekoppeld moeten worden van lysine.
In supplementen komt alfaliponzuur voor in zijn vrije vorm (als een mengsel van de R/S-vorm of als pure R-vorm). Supplementen bevatten ongeveer 1000 keer zoveel alfaliponzuur dan bovengenoemde voedingsmiddelen, en kunnen zinvol zijn in situaties waar er een verhoogde behoefte bestaat.
Kwaliteitsaspecten
Er zijn twee vormen van alfaliponzuur, namelijk R-alfaliponzuur (de natuurlijke, lichaamseigen vorm) en S-alfaliponzuur (de synthetische variant). De meeste producten op de markt zijn een mengvorm van deze twee. De gezondheidsbevorderende effecten worden echter vrijwel uitsluitend toegeschreven aan R-alfaliponzuur, vandaar dat een supplement dat volledig uit de natuurlijke vorm bestaat de voorkeur geniet. Daarnaast is de biologische beschikbaarheid van de natuurlijke vorm beter en kan er daarom volstaan worden met een lagere dosering.
Het probleem met R-alfaliponzuur is echter dat deze stof vrij instabiel en temperatuurgevoelig is. Daarom is R-alfaliponzuur in de vorm van natrium-R-lipoaat (de natuurlijke en gestabiliseerde vorm van alfaliponzuur) aan te bevelen. Natrium-R-lipoaat kent deze problemen niet en is daarmee de beste en meest werkzame vorm om in een supplement te gebruiken.
Geef geen alfaliponzuur aan kleine kinderen (ontbreken veiligheidsgegevens)
Gebruiksadviezen
Algemene adviesdosering: 100-300 mg/dag
Overgewicht/obesitas: 300-1200 mg/dag
Diabetes: 400-800 mg/dag
Diabetische neuropathie: 600-1800 mg/dag
Niet-alcoholische en alcoholische leverziekte: 300 mg/dag
Glaucoom: 150 mg/dag
Burning mouth syndroom: 200-600 mg/dag
Idiopathische pijn: 400-800 mg/dag
Etalagebenen: 600 mg/dag
Zwangerschap: 100-600 mg/dag
Deze doseringen gelden voor de mengvorm (R/S-vorm) van alfaliponzuur; van de lichaamseigen R-alfaliponzuur (als natrium-R-lipoaat) kan volstaan worden met de helft of een derde van de genoemde dosering.
Interactie
Suppletie met alfaliponzuur is ongunstig bij een thiaminedeficiëntie; zorg dat de vitamine B1-status in orde is alvorens alfaliponzuur te gaan gebruiken.
Alfaliponzuur verlaagt mogelijk de intestinale en cellulaire opname van biotine. Inname van extra biotine kan gewenst zijn (bij voorkeur op een ander tijdstip van de dag vanwege competitie in opname).
Alfaliponzuur kan de werking van bloedglucoseverlagende middelen versterken. Diabetici dienen hiermee rekening te houden.
De combinatie van alfaliponzuur en PEA (palmitoylethanolamide) is mogelijk gunstig bij ernstige COVID-19 (preklinisch onderzoek).
Suppletie met alfaliponzuur en alprostadil helpt beter bij diabetische nefropathie dan alprostadil alleen (humane studie). Hetzelfde geldt voor de combinatie van alfaliponzuur en valsartan (humane studies).
Alfaliponzuur kan de schildklierhormoonspiegel veranderen. Mensen met schildklierziekten dienen hiermee rekening te houden.
Cardiotoxiciteit van doxorubicine en adriamycine wordt tegengegaan door alfaliponzuur.
Alfaliponzuur kan de effectiviteit van gewichtsverlagende medicatie en afvaldiëten verhogen.
Alfaliponzuur kan gewichtstoename door antipsychotica tegengaan (humane studie).
Alfaliponzuur remt longfibrose, geïnduceerd door busulfan, siliciumdioxide (silica) en amiodaron (dierstudies).
Alfaliponzuur beschermt tegen oxidatieve stressgeïnduceerde nierschade (dierstudie).
Alfaliponzuur beschermt tegen bisfenol A-geïnduceerde cognitieve schade aan hersenen in ontwikkeling (dierstudie).
Bij diabetische neuropathie kan alfaliponzuur goed worden gecombineerd met onder meer baicaline, acetyl-L-carnitine, vitamine B12 en SOD (humane studies).
Alfaliponzuur versterkt de ontstekingsremmende werking van een NSAID (niet-steroïde ontstekingsremmer) waardoor een lagere dosis NSAID volstaat en de kans op bijwerkingen door NSAID-gebruik daalt (dierstudie).
Alfaliponzuur beschermt tegen leverbeschadiging door valproïnezuur (dierstudie).
De combinatie van alfaliponzuur, myo-inositol en foliumzuur kan de slagingskans van ivf (in-vitrofertilisatie) vergroten bij vrouwen met overgewicht of obesitas (humane studie) zonder PCOS.
De combinatie van alfaliponzuur en myo-inositol bevordert een regelmatige menstruatiecyclus bij PCOS (humane studie).
Preventief gebruik van alfaliponzuur beschermt tegen beschadiging van de speekselklieren door radioactief jodium (dierstudie).
De combinatie van alfaliponzuur en vitamine E gaat mitochondriale dysfunctie door atorvastatine tegen (dierstudie).
Veiligheid
Uit humane studies met alfa-liponzuur zijn geen negatieve bijwerkingen naar voren gekomen. Zelfs bij een dosering van 1800 mg per dag traden geen noemenswaardige bijwerkingen op; heel zelden is er sprake van misselijkheid, braken en duizeligheid. Als veilige dagelijkse dosering (NOAEL: no-observed-adverse-effect-level) voor alfa-liponzuur wordt 60 mg/kg lichaamsgewicht per dag aangehouden. De LD50 (de dosering waarbij 50% van de proefdieren doodgaat) ligt ongeveer bij 400-500 mg/kg lichaamsgewicht. Voor een volwassen mens zou dit neerkomen op ongeveer 30 kg per dag! Inmiddels is aangetoond dat alfaliponzuur (100-600 mg/dag) veilig is tijdens de zwangerschap. Bij suppletie met alfaliponzuur dient de vitamine B1-voorziening voldoende te zijn. Dieronderzoek suggereert dat een hoge dosis alfaliponzuur toxisch kan zijn bij een thiaminetekort.